BİRİNCİ BÖLÜM 6

Amaç, Kapsam, Dayanak, Uygulama ve Tanımlar 6

Madde 1- Bu Yönetmelik esas itibariyle, frekansı 100 Hz’in altındaki alternatif akım (a.a.) ve doğru akım (d.a.) elektrik tesislerine ilişkin topraklama tesislerinin kurulması, işletilmesi, denetlenmesi, can ve mal güvenliği bakımından güvenlikle yapılmasına ilişkin hükümleri kapsar. 6

Dayanak 6

Madde 2- Bu Yönetmelik, 3154 sayılı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 28 inci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır. 6

Uygulama 6

Madde 3- Bu Yönetmelik, yeni kurulacak tesislere ve büyük değişikliğe uğrayacak kurulu tesislere uygulanır. 6

Tanımlar 6

Madde 4- Tanımlar, genel tanımlar, topraklamaya ilişkin tanımlar, hata ve arıza çeşitlerine ilişkin tanımlar, şebeke (sistem) tiplerine ilişkin tanımlar, iletişim sistemlerine ilişkin tanımlar olmak üzere beşe ayrılır 6

Madde 4-a) Genel tanımlar: 6

Madde 4-b) Topraklamaya ilişkin tanımlar: 9

Madde 4-b) Topraklamaya ilişkin tanımlar: 9

Madde 4-c) Hata ve arızalar ile ilgili tanımlar: 14

Madde 4-d) Şebeke (sistem) tiplerine ilişkin tanımlar: 17

Madde 4-e) İletişim sistemlerine ilişkin tanımlar: 24

İKİNCİ BÖLÜM 25

Yüksek Gerilim Tesislerinde Topraklama 25

Topraklama Tesislerinin Boyutlandırılması 25

Madde 5-a) Topraklama tesislerinin kurulması için temel koşullar: 25

Madde 5-b) Mekanik dayanım ve korozyona karşı dayanıklılık bakımından topraklama tesisinin boyutlandırılması: 26

Madde 5-c) Isıl zorlanmalara göre boyutlandırma: 26

Madde 5-d) Dokunma ve adım gerilimlerine göre boyutlandırma: 28

Topraklama Tesislerinin Yapılması 30

Madde 6-a) 30

Madde 6-b) Yüksek frekanslı girişimlerin azaltılması için topraklama tesislerinde alınması gereken önlemler: 31

Madde 6-c) Potansiyel sürüklenmesi: 31

Topraklama Tesislerinde Ölçmeler 32

Madde 7- Ölçme için genel açıklamalar Ek-N’de, dokunma geriliminin ölçülmesi için açıklamalar Ek G’de verilmiştir. 32

Madde 7-a) Topraklama tesislerinde sahada yapılan muayeneler ve belgelendirme: 32

Madde 7-b) Topraklama tesislerinin kontrolü ve gözetimi için genel kurallar: 32

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 33

Alçak Gerilim Tesislerinde Topraklama 33

Alçak Gerilim Tesislerinde Dolaylı Temasa Karşı Koruma 33

Madde 8- Alçak gerilim tesislerinde dolaylı temasa karşı koruma yöntemleri : 33

Madde 8-a) Beslemenin otomatik olarak ayrılması ile koruma: 33

Madde 8-b) Tamamlayıcı eşpotansiyel kuşaklama: 38

Alçak Gerilim Tesislerinde Topraklama, Koruma ve Potansiyel Dengeleme İletkenlerinin Seçimi ve Tesisi 38

Madde 9-a) Toprağa olan bağlantılar: 38

Madde 9-b) Topraklayıcı (topraklama elektrodu): 38

Madde 9-c) Topraklama İletkenleri: Topraklama iletkenleri Madde 9-e’ye ve toprağa döşenme durumunda da Çizelge-4a’ya uygun olmalıdır. 39

Madde 9-d) Ana topraklama baraları: Her tesiste bir ana topraklayıcı barası öngörülmek zorundadır. Aşağıdaki iletkenler bunlara bağlanmalıdır: 39

Madde 9-e) Koruma İletkenleri: 40

Madde 9-f) Topraklama iletkenlerinin ve koruma iletkenlerinin kullanılışı: 43

Madde 9-g) İşletme topraklaması: 43

Madde 9-h) Koruma ve işletme amaçlı birleşik topraklama: 43

Madde 9-j) Potansiyel dengeleme iletkeni: 44

Topraklama Tesislerinde Muayene, Ölçme ve Denetleme 44

Madde 10-a) Genel: Her topraklama tesisi, kullanıcı tarafından işletmeye alınmadan önce, montaj ve tesis aşamasında, gözle muayene edilmeli ve deneyden geçirilmelidir. Gerek tesis etme aşamasında, gerekse işletme dönemindeki muayene, ölçme ve denetleme periyotları için Ek-P’ye bakınız 44

Madde 10-b) Gözle muayene: 44

Madde 10-c) Ölçme ve denetleme: 45

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM 54

YG ve AG Sistemlerinde Topraklama Tesislerinin Birleştirilmesi ve AG Tesislerinin, YG Sistemleri ile Toprak Arasında Meydana Gelen Arızalara Karşı Korunması 54

YG ve AG Sistemlerinde Topraklama Tesislerinin Birleştirilmesi 54

Madde 11-a) Birleştirilmiş topraklama tesisleri için kurallar: Bir yüksek gerilim tesisinde, toprak hatası esnasında; 54

Madde 11-b)Yüksek gerilim topraklama tesisleri alanı içindeki, alçak gerilimli tesislerin beslenmesi durumunda: 54

Madde 11-c) Yüksek gerilim topraklama tesislerinin alanı dışındaki alçak gerilimli tesislerin beslenmesi durumunda 54

Madde 11-d) Ayrılmış topraklama tesisleri: 55

Alçak Gerilim Tesislerinin, Yüksek Gerilim Sistemleri ile Toprak Arasında Meydana Gelen Arızalara Karşı Korunması için Alınması Gereken Önlemler 55

Madde 12- Bu maddede alçak gerilim tesisini besleyen bir transformatör merkezinde yüksek gerilim sistemi ile toprak arasındaki bir arıza durumunda, alçak gerilim tesisinde bulunan elektrik işletme elemanlarının ve kişilerin güvenliğine dair kurallar yer almaktadır. 55

Madde 12-a) Güç frekanslı zorlanma gerilimi: 55

Madde 12-b) Bu maddede yer alan sembollerin anlamları aşağıda verilmiştir: 56

Madde 12-c) Transformatör merkezlerinin topraklama tesisleri: 56

Madde 12-d) AG sistemlerindeki topraklama düzenlemeleri: 56

Madde 12-e) Transformatör merkezlerindeki alçak gerilim işletme elemanlarında güç frekanslı zorlanma gerilimi: 57

BEŞİNCİ BÖLÜM 63

İletişim Sistemleri ve Bilgi İşlem Tesisleri için Topraklama Kuralları 63

Kullanım Alanı ve Amacı 63

Madde 13-a) Genel: Bu bölüm, iletişim tekniğine ilişkin cihaz ve tesislerin, insan ve hayvanlar için yaşam ve sağlık açısından ve nesneler için ortaya çıkabilecek diğer tehlikelere karşı güvenliğini sağlamayı amaçlar. Ayrıca iletişim tesislerine ilişkin topraklama tesislerinin düzenlenmesi (iletişim topraklama tesisleri) ve aynı zamanda iletişim tesislerindeki potansiyel dengeleme tesisleri veya bunların diğer topraklama tesisleri ile karşılaşma durumları için de bu bölüm geçerlidir. 63

Madde 13-b) Bu bölüm, iletişim tesislerinin yapılması, genişletilmesi, değiştirilmesi ve işletilmesi sırasında ortaya çıkabilecek, özellikle tehlikeli vücut akımlarına karşı (dolaylı dokunma) kullanılacak koruma yöntemlerini ve bunların deneyden geçirilmelerini kapsar. 64

Madde 13-c) Ana amacı yaşamın ve nesnelerin korunması olan ve güvenilirlik, çalışma güvenliği ve işletme açısından özel koşullar istenen iletişim tesisleri için, bunlarla ilgili standartların ayrıca göz önünde tutulması gerekir. 64

Genel Kurallar ve Kontroller 64

Madde 14-a) İletişim tesisleri ve cihazları, dokunulabilecek kısımlarında; 64

Madde 14-b) Koruma düzenleri, kendileri için geçerli olan standartlara uygun olmalıdır 64

Madde 14-c) İletişim cihazlarının kaçak akımları için, yüksek frekanslarda elektrik akımına karşı daha az duyarlılık göz önünde tutulabilir. 65

Kontroller için Temel Kurallar 65

Madde 15-a) İletişim cihazlarının imalatı sırasında ve iletişim tesislerinin kuruluşunda, yaşam, sağlık ve nesnelerin tehlikelerden korunması için güvenlik koşullarının yerine getirilmiş olup olmadığı tespit edilmelidir. 65

Madde 15-b) Kontrol yöntemleri : 65

Madde 16-a) Vücut akımının sınırlanması ile koruma: 65

Madde 16-b) Çizelge-15’deki akımların kontrolü: 66

Madde 16-c) Dokunma geriliminin sınırlanması ile koruma: 67

Topraklama Direnci, Potansiyel Dengeleme ve Korozyona Karşı Koruma ile İlgili Kurallar 68

Madde17-a) Topraklama direnci: Topraklama direnci, fonksiyon topraklaması, fonksiyon ve koruma topraklaması ve aşırı gerilim koruma düzenlerinin topraklamasından istenen özelliklere uygun olarak boyutlandırılmalıdır. 68

Madde17-b) Potansiyel dengelemesi: 68

Madde17-c) Korozyona karşı koruma: 69

İletişim Sistemleri için Kullanılacak Topraklama Tesislerinin Yapılmasıyla İlgili Kurallar 69

Madde 18-a) Genel: İletişim sistemlerindeki topraklama tesisatının yapılışı, onda aranan koşullara ve yerel özelliklere uygun olarak değişir. 69

Madde 18-b) Fonksiyon topraklaması: 69

Madde 18-c) Fonksiyon ve koruma topraklaması: 74

Topraklayıcı ve Topraklama Tesislerinin Topraklama Dirençlerinin Kontrolü ve Ölçülmesi İçin Kurallar 75

Madde19-a) Koruma topraklaması görevi yapan topraklayıcıların çalışma özellikleri işletmeye alma işleminden önce kontrol edilmelidir 75

Madde19-b) 1 ’dan küçük topraklama dirençleri ve büyük topraklama şebekelerinin topraklama dirençleri akım ve gerilim ölçmesiyle tespit edilebilir. 75

Madde19-c) Örneğin kablo, boru hattı veya raylı sistem şebekesi gibi büyük boyutlu topraklayıcıların dirençleri, Madde 19-b’de belirtilen yöntemlerin hiçbiriyle doğru olarak ölçülemez. 75

Madde19-d) İletişim tesisinin cinsine bağlı olarak topraklama tesisinin direncinin frekansa göre değişimi de dikkate alınmalıdır 75

Madde 20- Koruma sınıfı II’ye karşı düşen ve koruma iletkeni bağlantıları bulunmayan iletişim cihazlarından meydana gelen iletişim tesislerinin dokunulabilen kısımları, diğer tüketici tesisiyle herhangi bir bağlantıya sahip olmadığı için, iletişim cihazlarının işletme topraklaması bağlantı ucu herhangi bir topraklayıcıya bağlanabilir. 75

Madde 21-a) Farklı şebeke şekillerindeki bir tüketici tesisinin parçası olan iletişim tesisleri: 76

Madde 21-b) Aşırı akım koruma düzeni bulunan TN sistemler: 77

Madde 21-c) TT sistem: 79

Madde 21-d) Yalıtım gözleme düzeni veya aşırı akım koruma düzeni ya da aşırı akım ve hata akımı koruma düzeni bulunan IT sistem: 79

Madde 21-e) Fonksiyon topraklaması (FE)’nin koruma iletkeni (PE) ile bağlanması sırasındaki bozulmanın (gürültü) ortadan kaldırılmasını sağlayacak önlemler: 80

Madde 21-f) Özel fonksiyon topraklama iletkeni kullanmaksızın, koruma iletkeni bağlantı ucu bulunan bir iletişim cihazının fonksiyon topraklaması için kurallar: 81

Madde 21-g) Acil ihtiyaç beslemesi: 82

Santrallar veya Ana İndirici Transformatör Merkezleri ve Yüksek Gerilim Direkleri Civarındaki İletişim Tesislerinin Topraklama Kuralları 82

Madde 22-a) Santralların ve ana indirici transformatör merkezlerinin içindeki iletişim tesislerine ilişkin topraklama tesisleri: 82

Madde 22-b) Santral veya ana indirici merkezlerin dışındaki iletişim tesislerine ilişkin topraklama tesisleri: 83

Alternatif Akımla Çalışan Raylı Sistemlerin Civarında Bulunan İletişim Sistemlerinin Topraklanması için Kurallar 84

Madde 23-a) Raylı sistem toprağına yapılan bağlantı ile koruma topraklaması: 84

Madde 23-b) Ray potansiyeli ve ray potansiyeli nedeniyle demiryolu enince gerilim değişimi, dokunma gerilimleri: 84

Madde 23-c) İletişim sistemlerinin topraklama tesisleri için alınacak önlemler: 85

Madde 23-d) Raylı sistem toprağına bağlı kısımları bulunan iletişim sistemlerindeki önlemler: 85

Madde 23-e) Raylı sisteme ilişkin iletişim sisteminin, raylı sistem toprağına bağlı kısımları üzerinde çalışılırken alınması gereken önlemler: 86

Madde 23-f) İletişin tesislerinin şebeke beslemeleri 86

Doğru Akımlı Raylı Sistemler Çevresinde Bulunan İletişim Tesislerinin Topraklanması için Kurallar 87

Madde 24-a) İletişim sistemine ilişkin topraklama tesisleri, topraklama birleştirme iletkenleri veya toprak yayılma dirençleri küçük olan iletken kısımlar (kablo dış kılıfları, temeller) doğrudan doğruya seyir raylarına bağlanamazlar. 87

Madde 24-b) Hacimsel olarak fazla büyük olmayan ve topraklama dirençleri büyük olan 87

Madde 24-c) Raylı sistem sahası içindeki kablolar kuru kanallar içine döşenmeli veya iyi yalıtan dış koruma boruları ile donatılmalıdır 87

Madde 24-d) Tüketici tesisinden beslenen iletişim tesisleri, korozyonu önlemek amacıyla, doğru akım raylı sisteminin toprağından galvanik olarak ayrılmış olmalıdır. Kural olarak bir ayırıcı transformatör kullanılmalıdı 87

Madde 24-e) İletişim tesisine ilişkin topraklayıcılar, seyir raylarından yeterli uzaklıkta olmalıdır. Kural olarak en az 30 m’lik bir mesafe yeterlidir. 87

Madde 24-f) Yeraltı raylı sistemlerinde (metro) haberleşme kablolarının iletken dış kılıfları, harmonik etkisini önlemek üzere, her iki ucundaki kondansatörler üzerinden tünelin topraklamasına bağlanabilir. 87

Yıldırımdan Korunma Tesislerinin Civarındaki İletişim Tesisleri için Topraklama Kuralları 87

Madde 25-a) Komşu topraklayıcılar: Yıldırıma karşı koruma topraklamalarına 2 m’den daha küçük mesafede başka topraklayıcılar bulunuyorsa, bütün topraklayıcılar birbirleriyle bağlanmak zorundadır. Topraklayıcı mesafelerinin 2 ila 20 m arasında olması durumunda bütün topraklayıcıların birbirleriyle bağlanması tavsiye edilir. 87

Madde 25-b) Binaların yıldırımdan korunması: 87

Anten Tesislerinin Civarındaki İletişim Tesisleri için Topraklama Kuralları 88

Madde 26- İşletme gereksinimleri bunun aksini gerektirmediği müddetçe, şart koşulan topraklama tesisi, iletişim tesisinin topraklama birleştirme iletkenine bağlanmalıdır. 88

Santral Merkezi Birimleri ve Bunların İletim ve Nihai Donanımları da Bulunan İletişim Tesislerinin Topraklanması için Kurallar 88

Madde 27-a) Çok sayıda topraklama ve potansiyel dengeleme: 88

Madde 27-b) Potansiyel dengelemeli tesislerde, işletme nedeniyle akan akımların sınırlandırılması: Sınırlandırma için alınacak önlemler şunlardır: 88

Madde 27-c) Potansiyel dengeleme ve topraklamada empedansların sınırlandırılması: 88

Madde 27-d) Potansiyel dengelemesi için koşullar: 88

Madde 27-e) Ortak potansiyel dengeleme tesisi bulunan iletişim tesisleri: 89

Madde 27-f) Birbirinden ayrı potansiyel dengeleme tesisi bulunan iletişim tesisleri: 89

Görüntü ve Ses İletim Arabalarını da Kapsayan Televizyon ve Radyo Yayın Tesisleri için Topraklama Kuralları 93

Madde 28-a) İletişim tekniği (radyo, televizyon, ses ve görüntü tekniği) ile ilgili sinyal iletim tesisleri, örneğin sinyal iletim arabaları ve sinyal iletim cihazları, tüketici tesislerine bağlanmışsa ve sinyal iletim tesisinin koruma iletkeni (PE)’nin, tüketici tesisin koruma iletkeni (PE) veya PEN iletkeni (PEN) ile bağlantısında arızalar ortaya çıkıyorsa, bu durumda, dolaylı dokunmada ortaya çıkacak tehlikeli vücut akımlarına karşı korumanın sağlanması için, Madde 28-b ila Madde 28-d’de belirtilen önlemlerden biriyle yardım sağlanır. 93

Madde 28-b) Tekil cihazlar, koruma ayırması ile koruma önlemine uygun olarak bağlanmalıdırlar. 93

Madde 28-c) Bulunduğu yerde sabit olan iletim tesisleri için Madde 28-c1 veya Madde 28-c2 geçerlidir 93

Madde 28-d) Hareketli sinyal iletim tesislerinde, sekonderinde potansiyel dengelemesi bulunan bir ayırma transformatörü kullanılmalıdır. 93

Yeri Değiştirilebilen Elektrikli Müzik Tesislerinin Topraklamasıyla İlgili Kurallar 95

Madde 29- Örneğin şebekeden beslenen bir kuvvetlendirici ve buna bağlı müzik cihazları, mikrofonlar ve hoparlörlerden meydana gelen ve yerleri değiştirilebilen elektrikli müzik tesislerinin gürültüsüz işletilebilmesi için, özellikle bu tip çok sayıda müzik tesisinin birlikte işletilmesi sırasında, bunların mahfazaları, ekranları veya ortak referans potansiyelli (fonksiyon topraklamalı veya fonksiyon ve koruma topraklamalı) alçak frekanslı sinyal devrelerinin referans iletkenleri, dolaylı veya dolaysız olarak Madde 29-a ve Madde 29-b’deki koşullar altında birbirleriyle bağlanabilir. 95

Madde 29-a) Doğrudan doğruya şebekeye bağlanacak cihazlar, IEC 60065’e uygun olmalıdır 95

Madde 29-b) Madde 29-a’daki koşulun sağlanıp sağlanmadığı kullanım yerinde test edilemiyorsa, bunun dışında, şebeke ile çalışan her cihaz, şebekeye, her birinin kendisine ilişkin olan bir ayırma transformatörü üzerinden bağlanır. 95

Madde 30-a) Taşınabilir işletme yerlerindeki, örneğin taşıtlardaki veya kabinlerdeki, iletişim sistemleri, bunları besleyen şebekenin koruma yöntemi çeşidinden bağımsız olarak işletiliyorsa ve kullanım yerinde belirgin özelliklere sahip bir topraklama sağlanamıyorsa, bu durumda aşağıdaki koşullarla, her taşınabilir işletme yerinin şebekesi, bir ayırma transformatörü ile besleme şebekesinden ayrılmak zorundadır. Böylece sekonder tarafta yeni bir şebeke meydana gelir. 95

Madde 30-b) Şebekeye bağlanan iletişim cihazları, Madde 30-a’ya göre donatılmış taşınabilir işletme yerlerinin dışında da kullanılacaksa, bunlar DIN VDE 0100 Kısım 728’e göre, Madde 30-b1 ila Madde 30-b6’daki koşulların da dikkate alınması koşulu ile, sadece, taşınabilir işletme yerinin dışındaki işletme elemanları için öngörülen ek bir ayırma transformatörü üzerinden bağlanabilirler. 96

ALTINCI BÖLÜM 97

Son Hükümler 97

Yürürlükten Kaldırılan Hükümler 97

Yürürlük 97

Yürütme 97

Ek -A 97

Korozyon ve Mekanik Dayanım Bakımından Topraklayıcı Malzemelerin Tipleri ve Minimum Boyutları 97

Ek-B 98

Topraklama İletkenlerinin ve Topraklayıcıların Akım Taşıma Kapasitelerinin Hesaplanması 98

Ek –C 102

Dokunma Gerilimi ve Vücut Akımı 102

Ek-D 108

Kabul Edilmiş ve Belirlenmiş M Önlemlerinin Açıklanması 108

Ek-E 109

Yüksek Frekanslı Girişimlerin Etkilerinin Azaltılması ve Kontrol Sistemlerinin Elektromanyetik Uyumluluğu için Alınacak Önlemler 109

Ek-F 112

İşletme Elemanlarının ve Tesislerin Topraklanması için Özel Önlemler 112

Ek-G 113

Dokunma Gerilimlerinin Ölçülmesi 113

Ek-H 114

Doğrudan Yıldırım Darbelerine Karşı Koruma Yöntemleri 114

Ek-J 116

Hava Hattı Koruma Telleri ve Yeraltı Kablolarının Metal Kılıfları ile İlgili Azalma Katsayıları 116

Ek-K 118

Topraklama Sistemlerinin Tasarım Esasları 118

Ek- L 122

Topraklayıcıların ve Topraklama İletkenlerinin Tesisi 122

Ek -M 129

Basit Topraklama Sistemlerinde Tehlikeli Gerilimlerden Korunmak için Yaklaşık Formüller ve Uygun Mesafeler 129

Ek-N 130

Yeni Tesis Edilecek veya Mevcut Topraklama Tesislerinde Yapılacak Ölçmeler 130

Ek-P 134

Topraklama Sistemlerinin Dokümantasyonu ve Denetim Ayrıntıları 134

Ek-R 138

İzin Verilen Dokunma Gerilimi Dikkate Alınarak Yapılan Doğru Tasarımın Kontrol Edilmesi İçin Örnekler 138

Ek-T 139

Çeşitli Topraklayıcı Tiplerine İlişkin Hesaplama Örnekleri 139

Ek-U 149

Malzeme Katsayısı k’nin Elde Edilmesi İçin Yöntem 149

Ek-V 149

Bir Kablo veya Hattın Kılıf veya Zırhından Meydana Gelen Koruma İletkeni İçin Malzeme Katsayılarının Seçimi, Yabancı Gerilimi Az Olan Yerlerde Potansiyel 149

Ek-Y 151

Beşinci Bölüm’de Yer Alan m, n, p Katsayılarının Belirlenmesi 151

Ek-Z 155

İletişim Kablolarının Ekran Topraklaması ve İletişim Kablolarının Yüksek Gerilimli Enerji Nakil Hatlarına (ENH) ve Bunların Direklerinin Topraklama Tesislerine Yaklaşması Durumunda, Tesis Etme Aşamasında Alınacak Önlemler 155